Umowa darowizny

Handel końmi to bardzo lukratywny biznes, ale zdarzają się takie sytuacje kiedy oddajemy konia, a w zamian nie otrzymujemy żadnej zapłaty, w jakiejkolwiek postaci. Nie ma znaczenia czy robimy to z „dobroci serca” czy zmusza nas do tego zaistniała sytuacja np. nagła wyprowadzka. Wtedy wedle litery prawa mamy do czynienia z tak zwaną umową darowizny.

Warto znać przepisy które w takich sytuacjach mają zastosowanie.

Darowizna jako umowa

Z uwagi na to, że darowizna jest umową, muszą w niej uczestniczyć dwie strony – z jednej strony będzie to darczyńca, a z drugiej obdarowany.

Niejednokrotnie zdarza się tak, że po jednej stronie lub nawet po dwóch, występuje kilka osób. Taka sytuacja będzie miała miejsce gdy dla przykładu rodzice darują konia dziecku.

Cechą charakterystyczną umowy darowizny jest fakt, że jest ona nieodpłatna. Darczyńca nie otrzymuje nic za swoje świadczenie. Przepisy Kodeksu cywilnego stanowią, że co do zasady oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednak gdy forma taka nie zostanie zachowana, a świadczenie zostanie spełnione tzn. darczyńca przekaże to co ma podarować, umowa taka również staje się ważna (następuje tak zwana konwalidacja).

Należy mieć na uwadze, że jeśli  inne przepisy, które ze względu na przedmiot darowizny wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron, taka forma będzie musiała być zachowana. Taka sytuacja będzie miała miejsce w przypadku gdy rzeczą darowaną ma być nieruchomość lub przedsiębiorstwo, wtedy należy bezwzględnie zachować formę aktu notarialnego.

Niestety czasami „szczodrzy” darczyńcy oddają nam konia chcąc niejako pozbyć się problemu.

Przykładowo może to nastąpić gdy koń jest chory lub zachowuje się niewłaściwie.

Problem nie istnieje gdy obdarowany o tym wiedział, ale gdy taki stan rzeczy nie był mu znany, wtedy pojawiają się pewne komplikacje. W takiej sytuacji, jako obdarowani,  nie pozostajemy bez możliwości obrony. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego, jeśli rzecz darowana ma wady, darczyńca obowiązany jest do naprawienia szkody, którą wyrządził obdarowanemu. Oczywiście powyższe nie będzie miało zastosowania, gdy wada taka mogła być z łatwością zauważona przez obdarowanego. Odpowiedzialność darczyńcy nie obejmuje całości szkody, którą wyrządziła wadliwa rzecz, w omawianym przypadku będzie to koń, a jedynie następstwa, które ta wada spowodowała np. gdy koń będzie chory, będą to koszty leczenia weterynaryjnego.

Polecenie

Darczyńca, zgodnie z literą prawa, może nałożyć na obdarowanego obowiązek określonego działania lub zaniechania, będzie to tak zwane polecenie. Można zaznaczyć na przykład, że obdarowany nie może przekazać konia na rzeź. W takiej sytuacji powstaje zobowiązanie naturalne, którego realizacji nie można dochodzić na drodze sądowej. Polecenie może być ustanowione w interesie darczyńcy, osoby trzeciej lub w interesie społecznym albo nawet na korzyść samego obdarowanego.

Jeśli jednak z biegiem czasu sytuacja istotnie ulegnie zmianie, obdarowany może wtedy odmówić wypełnienia polecenia. Darczyńca lub po jego śmierci jego spadkobiercy mogą również żądać spełnienia polecenia. Obdarowany może się zwolnić z tego obowiązku poprzez wydanie przedmiotu darowizny.

Przekładając to na bardziej zrozumiały dla „nie prawników” język oznacza to że darując komuś konia możemy nałożyć na obdarowanego określone obowiązki. Może być to zakaz użytkowania konia w szkółce, sportowo bądź też obowiązek zapewnienia mu odpowiednich warunków.

Odwołanie darowizny

Jeśli darowizna nie jest jeszcze wykonana, a sytuacja majątkowa darczyńcy się zmieniła, darowiznę można odwołać. Darowiznę można odwołać również wtedy gdy jej zrealizowanie miałby negatywnie wpłynąć na realizację ustawowych obowiązków alimentacyjnych. Nie ważne są przyczyny, które spowodowały pogorszenie sytuacji majątkowej. Mogą one być spowodowane działaniem darczyńcy np. złą inwestycją lub być od niego zupełnie niezależne np. pożar, powódź, wypadek. Oczywiście, jeśli darczyńca doprowadził do takiego stanu umyślenie, odwołanie darowizny nie będzie możliwe.

Gdy darowizna jest już wykonana ( w naszym przypadku koń już trafi do obdarowanego ), co do zasady nie jest możliwe jej odwołanie, ale gdy darczyńca popadnie w stan niedostatku na obdarowanym będą ciążyły pewne obowiązki. Niedostatek darczyńcy to sytuacja, w której nie może on spełniać swoich uzasadnionych potrzeb (czyli takich, które przeciętnie przyjmuje się w społeczeństwie), ale także gdy nie może on spełniać ciążących na nim obowiązków alimentacyjnych (umownych lub ustawowych).

W takiej sytuacji na obdarowanym będzie ciążył obowiązek dostarczenia odpowiednich środków, które pozwolą spełnić takie potrzeby lub obowiązki. Obowiązek obdarowanego ograniczony jest do istniejącego jeszcze wzbogacenia, bo należy pamiętać, że powstaje on tylko po spełnieniu darowizny. Obdarowany może jednak zwolnić się od tego obowiązku zwracając darczyńcy wartość wzbogacenia.

Niejednokrotnie obdarowani nie okazują wdzięczności, której wymagają darczyńcy. Nie jest to jednak już sam w sobie powód do odwołania darowizny. Dopiero w przypadku gdy po stronie obdarowanego występuje tak zwana rażąca niewdzięczność, po dokonaniu darowizny, wtedy jest możliwe odwołanie darowizny. Obdarowany w takiej sytuacji musi zwrócić darowany przedmiot, a gdy jest to niemożliwe zwrócić jego równowartość w pieniądzu. Przy ocenie czy mamy do czynienia z rażącą niewdzięcznością musimy wziąć pod uwagę zarówno zachowanie obdarowanego, jak i darczyńcy. Zwykła sprzeczka lub inne zdanie na określony temat raczej nie powinno być uznawane za rażącą niewdzięczność. Zachowanie obdarowanego, zgodnie z orzecznictwem sądów, powinno być względem darczyńcy wysoce krzywdzące, chociaż w minimalnym stopniu umyślne, a także w wielu wypadkach długotrwałe. Nadużycie zaufania, zdaniem Sądu Najwyższego, nie będzie sytuacją, w której rażąca niewdzięczność wystąpi. Taką sytuacją nie będzie również fakt, że obdarowany dopuścił się zdrady małżeńskiej względem córki darczyńców (wyrok Sądu Najwyższego, sygn. akt V CKN 1829/00). Decydując się wytoczenie procesu o odwołanie darowizny z uwagi na rażącą niewdzięczność należy liczyć się z tym, że jest to kwestia bardzo skomplikowana i długotrwała.

Jeśli nawet obdarowany dopuścił się rażącej niewdzięczności, ale darczyńca mu wybaczył darowizny nie można odwołać. Darowizna nie może być odwołana również po upływie roku od dnia, w którym uprawniony do odwołania dowiedział się o niewdzięczności obdarowanego. Darowizny nie można odwołać, gdy darowizna jest uzasadniona zasadami współżycia społecznego np. darczyńca z powodów moralnych powinien okazać obdarowanemu wdzięczność za okazaną pomoc, ale na przykład pozostawanie w bliskich relacjach nie będzie takim uzasadnieniem. Odwołanie darowizny następuje przez oświadczenie złożone obdarowanemu na piśmie, nie jest wymagane zachowanie formy szczególnej np. aktu notarialnego.

Kwestie podatkowe

Nie należy zapominać, że w przypadku umowy darowizny na obdarowanym będzie ciążył obowiązek podatkowy. Ustawodawca określa konkretne grupy osób i dla każdej z osobna kwoty wolne od podatku. Bardzo ważne jest jednak, że członkowie najbliższej rodziny tzn. małżonek, zstępni (czyli dzieci, wnuki kolejne pokolenia), wstępni (rodzice, dziadkowie i poprzednie pokolenia), pasierb, rodzeństwo, ojciec, macocha, nawet jeśli przekroczą kwotę wolną od podatku mogą być zwolnieni z obowiązku podatkowego. Nastąpi to jednak tylko wtedy, gdy zgłoszą nabycie przedmiotu darowizny właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. W pozostałych przypadkach podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku i w zależności od grupy podatkowej jego stawka to 3%, 7% lub 12%.

Na koniec warto jeszcze wspomnieć że darowizny dokonane na 10 lat przed śmiercią wchodzą w skład schedy spadkowej.

Ponieważ konie niejednokrotnie są bardzo wartościowe nie można tego faktu tracić z pola widzenia.

Wyobraźmy sobie sytuacje że rodzic daruje „drogiego” konia jednemu z dzieci. Pozostała rodzina uprawniona do tzw. zachowku może wówczas, w przypadku gdyby rodzic zmarł, żądać aby darowizna ta została uwzględniona przy spadkobraniu. Kiedy pozostali spadkobiercy wykażą że darowizna została dokonana w wskazanym 10 letnim okresie to wartość konia będzie uwzględniona w masie spadkowej i trzeba będzie rozliczyć się z rodzeństwem.